فساد فیفا و جام جهانی فوتبال در قطر
جام جهانی فوتبال پربیننده‌‌ترین رویداد ورزشی در جهان است که هر چهار سال یکبار برگزار می‌شود و از برخی جهات حتی از مسابقات المپیک نیز بزرگتر است. کشوری که مسابقات را به منظور مشخص کردن قهرمان فوتبال جهان میزبانی می‌کند توسط فدراسیون بین المللی فوتبال٬موسوم به «فیفا» تعیین می‌شود.
جام جهانی پیش رو که بیست و دومین دوره‌ی آن نیز هست از ۲۱ نوامبر تا ۱۸ دسامبر۲۰۲۲ (۳۰ آبان تا ۲۷ آذر ۱۴۰۱) برگزار خواهد شد. این نخستین باری است که یک کشور عربی در رقابت با کشورهایی همچون آمریکا٬ کره جنوبی٬ ژاپن و استرالیا برگزیده شده و پس از جام جهانی سال ۲۰۰۲ این دومین باری است که مسابقات در قاره‌ی آسیا انجام می‌شود.
در زمان دریافت امتیاز میزبانی٬یعنی در ماه دسامبر سال ۲۰۱۰ قطر در رده‌ی ۱۱۳ ام جهان قرار داشت و پیش از این هرگز به جام جهانی راه نیافته بود. علاوه بر این تاکنون اکثر بازیکنان تیم ملی فوتبال قطر خارجی بوده‌اند. پیروزی این کشور پس از چهار دور رأی گیری حذفی توسط کمیته‌ی اجرایی ۲۲ نفره‌ی فیفا در زوریخ اعلام شد.
اعطای میزبانی جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ به قطر باعث به وجود آمدن نگرانی‌ها و همچنین بحث‌هایی در مورد نامناسب بودن این کشور کوچک اما ثروتمند و با‌نفوذ به عنوان کشور میزبان مسابقات شد و به شک و شبهه‌هایی در مورد عادلانه بودن روند مناقصه‌ی فدراسیون بین المللی فوتبال یا فیفا دامن زد. در طول این مدت برخی از رسانه‌ها٬کارشناسان ورزشی و گروه‌های حقوق بشری به مسائل و مشکلاتی مانند تاریخچه‌ی محدود قطر در زمینه‌ی فوتبال٬هزینه‌های بالای مورد انتظار٬ آب و هوای بد محلی و سابقه‌ی نقض حقوق بشر در این کشور اشاره کرده‌اند. همچنین اتهامات متعددی مبنی بر رشوه دادن و رشوه گرفتن بین کمیته‌ی مناقصه‌ی قطر و اعضا و مدیران فیفا وجود دارد. از آن زمان تاکنون چندین عضو فیفا از جمله تئو تسوانتسیگر Theo Zwanziger و سپ بلاتر Sepp Blatter گفته‌اند که تصمیم اعطای میزبانی مسابقات به قطر یک اشتباه بوده است.
در ماه دسامبر ۲۰۱۴ فیفا تصمیم گرفت تحقیقات خود را در مورد فساد این سازمان منتشر نکند اما از تابستان ۲۰۱۵ وزارت دادگستری ایالات متحده مداخله کرده و چندین مدیر ارشد فیفا را متهم کرد و از آن پس این فدراسیون با شدت بیشتری درگیر ادعاهای فساد گسترده شد. در ماه می سال ۲۰۱۵ پس از تحقیقات گسترده ای که اداره‌ی تحقیقات فدرال (FBI) ایالات متحده انجام داده بود٬ چهارده مقام و شریک وقت و سابق فیفا و در ماه دسامبر همان سال شانزده مقام دیگر نیز به فساد سیستماتیک و ریشه دار متهم شدند؛ از جمله رئیس سابق فدراسیون فوتبال برزیل که به دست داشتن در طرح های مجرمانه٬ شامل بیش از ۲۰۰ میلیون دلار (۱۳۲ میلیون پوند) رشوه متهم شد. این دستگیری‌ها و تحقیقات به منظور شفافیت و روشن‌سازی میزان صداقت روند تخصیص مسابقات جام جهانی٬انتخاب رئیس و مدیریت بودجه که شامل مواردی برای بهبود امکانات فوتبال در برخی اعضای فقیرتر فیفا هم می شود تردید‌هایی جدی به وجود آورد.
برده‌داری: خبرگزاری گاردین در ماه مارس ۲۰۲۱ گزارشی تحقیقی منتشر کرد که از داده‌های سفارت خانه‌ها و دفاتر ملی خارج از کشور به دست آمده بود و تخمین می‌زد که از سال ۲۰۱۰ تا اواخر سال ۲۰۲۰ بیش از ۶۵۰۰ کارگر مهاجر از هند٬ بنگلادش٬ پاکستان٬ نپال و سری لانکا در قطر جان باختند. تعداد نگران کننده‌ی مرگ و میر کارگران و مهاجران برای ساخت زیرساخت‌های برگزاری جام جهانی٬افکار‌عمومی و حامیان کارگران و مهاجران را به «سیستم کافالا» Kafala System جلب کرد که براساس آن کارگران مهاجر قطر در معرض سوءاستفاده‌ی سیستماتیک قرار می‌گرفتند. مثلاً آنها نمی‌توانستند بدون اجازه‌ی حامی‌مالی خود شغلشان را تغییر دهند یا حتی کشور را ترک کنند. اگرچه قطر در سال ۲۰۱۴ وعده‌ی بهبود در این زمینه را داد اما بسیاری معتقدند پیشرفت کمی حاصل شد.
آب و هوای نامناسب: دمای هوای بیش از ۵۰ درجه‌ی سانتی گراد نیز مشکل جدی دیگری بود که هم بر ورزشکاران و هم برهواداران آنها اثر منفی می‌گذاشت. بنابراین علی‌رغم نگرانی‌هایی که در مورد تداخل جام جهانی با دیگر رویدادها مثل کریسمس و یا المپیک زمستانی وجود داشت تصمیم گرفته شد به جای آنکه این رویداد همانند گذشته تابستانی باشد در پاییز و زمستان برگزار شود.
مشروبات الکلی: نوشیدن الکل در قطر مجاز نیست اما برای جام جهانی مراکز فروش الکل دایر خواهد بود.
همجنسگراستیزی: همجنسگرایی در قطر غیرقانونی است و امکان دارد همجنسگرایان با اعدام٬ جریمه نقدی و تا ۷ سال زندان روبرو شوند. اگرچه تاکنون هیچ موردی گزارش نشده است که مجازات اعدام در این کشور اجرایی شده باشد اما سازمان جهانی«دیده‌بان حقوق بشر» چندی پیش از موارد دستگیری و شکنجه‌ی چند عضو خانواده‌ی LGBTQ+ در قطر پرده برداشت.
میزبانی چنین کشوری به نظر بسیاری٬ با موضع فیفا در خصوص حمایت از خانواده ی رنگین کمانی در تضاد افتاده است. اگرچه فیفا اعلام کرد که مصمم است برای برگزاری یک مسابقه‌ی «فراگیر» مخصوصاً وقتی که جام جهانی برای اولین بار به خاورمیانه می رود قطر را تحت فشار قرار بدهد.
این دوگانگی چالش برانگیز جام جهانی امسال باعث شد افرادی مواضع٬انتقادات و نظرات خود را در این خصوص اعلام کنند. به عنوان مثال سپ بلاتر که خودش متهم ردیف اول فساد در فیفاست گفت که به نظرش کلاً باید از فعالیت‌های جنسی در ملأ عام خودداری شود. همچنین امیر قطر شیخ تمیم بیانیه‌ای داد مبنی بر اینکه: «ما کشوری محافظه کاریم اما در عین حال باز و پذیرا و مهمان نواز هستیم و تفاوت‌های فرهنگی را درک می‌کنیم. باید به باورهای متفاوت با احترام برخورد شود. ما نیز انتظار داریم به فرهنگ ما احترام گذاشته شود.» جدا از نادرست بودن «احترام به هر عقیده»ای و استفاده‌ی نوعی از مغالطه در اینجا و خلط کردن سلیقه و امور نسبی فرهنگی با اخلاق٬قانون و حقوق بشر٬ فعالین ضد تبعیض معتقدند این سخنان آشتی جویانه کافی نیست و می‌بایست با تغییر قانون گامی فراتر برداشته شود.
جویس کوک Joyce Cook مدیر ارشد مسئولیت اجتماعی و آموزشی فیفا که یک زن آشکارا همجنسگراست گفت که قطر متوجه حساسیت ما نسبت به این موضوع هست و همکاری خواهد کرد. قطر نیز برای نشان دادن حسن نیت خود اقداماتی انجام داد؛ از قبیل اینکه پیش از برگزاری جام جهانی باشگاه‌ها در سال گذشته یکی از اعضای هواداران لیورپول و همسرش را به این کشور آورد تا اطمینان دهد از طرفداران همجنسگرا استقبال می شود.
اما افرادی مانند کریس پائوروس Chris Paouros که یکی از اعضای هیئت مشورتی اتحادیه‌ی فوتبال انگلیس است فکر می کند که این اقدامات کمکی به جامعه‌ی ال جی بی تی کیو پلاس قطر نمی‌کند. او می‌گوید: «درست است که برای ما عالی می‌شود که بتوانیم به آنجا برویم و پرچم‌هایمان را در ورزشگاه‌ها به اهتزاز درآوریم اما اگر فردی قطری باشید نمی‌توانید آزادانه در کشورتان همین کارها را انجام دهید. این عمل همانند لباس پوش کردن مانکن های ویترین مغازه‌هاست.»
لو انگلفیلد Lou Englefield عضو «فوتبال ضد همجنسگراستیزی» گفته است من هیچ گروه یا فرد حامی LGBTQ+ اروپایی را نمی‌شناسم که قصد شرکت در این جام جهانی را داشته باشد. یا گروه حامی ال جی بی تی کیو پلاس Three lions Pride گفتند که بیشتر به سمت نرفتن تمایل داریم. برخی از تیم‌ها مانند ولز و اسکاتلند و بسیاری از تماشاچیان احتمالی نیز جام جهانی فوتبال را در قطر تحریم کرده‌اند.
عده‌ای معتقدند که این بهترین فرصت بوده است که قطر قوانین همجنسگراستیزانه‌ی خود را تغییر بدهد اما در عوض ناصر الخاطر مسئول جام جهانی قطر در تاریخ ۸ دسامبر ۲۰۲۰ به گفتن اینکه از قوانین فیفا برای ترویج مدارا پیروی خواهیم کرد و پرچم‌های رنگین‌کمانی در ورزشگاه‌ها مجاز خواهند بود بسنده کرد.
در مقابل عده‌ای دیگر فکر می‌کنند که خوب است به تحولات مثبت قطر هم اشاره کنیم. جانی اینفانتینو Gianni Infantino رئیس فیفا و رئیس سابق یوفا (اتحادیه‌ی فوتبال اروپا) گفت که قطر در این ۶ سال کاری کرده است که برای برخی کشورها دهه‌ها طول می‌کشد تا بتوانند انجامش بدهند و تنها راه برای تغییرات مثبت تعامل و گفتگوست.
فیفا و مسئولیت‌های اخلاقی: برخی ناظران ضمن تأیید تحریم روسیه به دلیل تهاجم نظامی به اکراین خاطرنشان کردند که فیفا در گذشته عربستان سعودی را به دلیل مداخله‌ی نظامی در یمن یا ایالات متحده را به دلیل دخالت‌های نظامی در خاورمیانه و جنگ عراق یا ایران را برای نقض گسترده‌ی حقوق بشر و از جمله ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاه‌ها تحریم نمی‌کند. نکته‌ی دیگر آنکه تیم روسیه از جام جهانی کنار گذاشته شد اما اتحادیه‌ی فوتبال روسیه خودش محروم نشد!
متهمان: گفته می‌شود که محمد بن همام Mohammed bin Hammam معاون سابق فیفا اهل قطر که ۹ سال رئیس کنفدراسیون فوتبال آسیا و ۱۵ سال عضو کمیته‌ی اجرایی فیفا بود نه تنها برای پیروزی قطر در مناقصه‌ی جام جهانی بلکه همچنین برای پیروزی شخص خودش در انتخابات ریاست فیفا نیز اقداماتی کرده که البته هیچ مدرکی از قبیل ایمیل یا رسید بانکی پرداخت پول وجود ندارد.
روزنامه‌ی بریتانیایی ساندی تایمز اولین بخش مدارک فساد در فیفا را در ماه جون ۲۰۲۲ افشا کرد. گفته می‌شود همام کمک کرده است تا بلاتر به ریاست فیفا برسد. این خبرگزاری می‌گوید محمد بن همام با استفاده از یک شرکت ساختمانی به عنوان پوشش٬حدود ۳ میلیون پوند برای گرفتن رأی مقامات فوتبال کشورهای آفریقایی٬حوزه‌ی کارائیب و استرالیا پرداخت کرده است. همچنین شاهدی گفته است یکی از مقامات ارشد فیفا حداقل یک میلیون دلار رشوه گرفته است تا به قطر برای میزبانی جام جهانی ۲۰۲۲ رأی بدهد.
سپ بلاتر و Michel Platini میشل پلاتینی: پلاتینی که یکی از افسانه‌‌های فوتبال فرانسه است در سن ۶۶ سالگی در سال ۲۰۱۶ به دلیل دریافت ۱.۶ پوند در سال ۲۰۱۱ از بلاتر٬ به همراه رئیس سابق فیفا شش سال از فوتبال محروم شدند. دادگاه جنایی فدرال سوئیس اعلام کرد که پس از ۶ سال رسیدگی به پرونده قصد دارد سپ بلاتر و میشل پلاتینی را در ماه جون ۲۰۲۲ به دلیل کلاهبرداری و سایر جرایم محاکمه کند. این دادگاه مدعی شد شواهدی دارد که نشان می‌دهد مبلغ مذکور بدون مبنای قانونی منتقل شده است. بلاتر به کلاهبرداری٬ سوءمدیریت٬ سوءاستفاده از بودجه‌ی فیفا و جعل سند و پلاتینی به کلاهبرداری٬اختلاس٬ جعل و همدستی در سوءمدیریت بلاتر متهم شدند. لازم به ذکر است که بلاتر از سال ۲۰۱۵ درگیر پرونده‌ی فساد بوده است حال آنکه پلاتینی از ۲۰۲۰ به بعد متهم می‌شود. دادگاه رسیدگی به اتهامات فساد مالی سپ بلاتر ۸۶ ساله و میشل پلاتینی، رؤسای پیشین فیفا و یوفا در سوئیس به مدت دو هفته ادامه داشت و حکم آنها در تاریخ ۸ جولای ۲۰۲۲ یا ۱۷ خرداد ۱۴۰۱ صادر شد. بلاتر و پلاتینی در این مورد خاص تبرئه شدند اما رسیدگی به اتهامات دیگر بلاتر همچنان ادامه دارد.
لوسیل Lisail شهری که قطر برای جام جهانی افتتاح کرد.
شخصیت «لعیب» عروسک جام جهانی قطر٬ کاری از حسین اوجاقی.
کیومرث منطقی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.