تورک یا تُرک؟ مساله این نیست!

تعدادی از مخاطبین شش‌رنگ از ما می‌پرسند چرا به جای «ترک» از کلمه‌ی «تورک» استفاده می‌کنیم. در این یادداشت دلایلمان رو توضیح  می‌دهیم که چرا ما شش‌رنگی‌ها به تورک‌های آذربایجانی ساکن ایران تورک می‌گوییم و نه «تُرک» و یا «آذری»!

چون این مساله پیش از هر چیز در مورد شکل نوشتاری یک کلمه است پس لازم است قبل از هر چیزی به دلایل زبان‌شناختی این مساله اشاره کنیم:

• اول اینکه تورک (Türk) اسم خاص هست و اسامی خاص در همه‌ی نقاط دنیا بدون هیچ تغییری و همانطور که هستند نوشته می‌شوند. یعنی کلمه‌ی خاص در زبان اصلی هر طور که تلفظ شود عینا به همان شکل هم وارد زبان‌های دیگر می‌شود و شکل نوشتاری خودش را حفظ می‌کند. پس چرا عده‌ای سعی در تغییر شکل نوشتاری این اسم خاص می‌کنند؟
• از طرفی حرف (Ü) در کلمه‌ی (Türk) در زبان فارسی معادل ندارد و نوشتنش با «واو» همانطور که در زبان اصلی هست صحیح‌تر هست. حتی اگر «-ُ» هم تلفظ شود باز در خود فارسی نوشتن کلمه‌هایی که صدای «-ُ» دارند به شکل «واو» مساله‌ی خیلی رایجی است. مثل کلمه‌ی «خوردن» که علی‌رغم اینکه «-ُ» تلفظ می‌شود با «واو» نوشته می‌شود.
• مساله‌ی بعدی اینکه در فارسی چندین معنا برای شکل نوشتاری «ترک» وجود داره. مثل «تَرَک» و «تَرْک» که با شکل نوشتاری «تُرک» شباهت نوشتاری دارد. در فارسی برای جلوگیری از عدم شباهت بعضی از کلمه‌ها مثل «خوردن» در مثال بالا با کلمه‌ي «خُرد به معنی کوچک» اولی با «واو» نوشته می‌شود. پس با «واو» نوشتن کلمه‌ی «تورک» در فارسی هم چندان مساله‌ی عجیبی و استثنائی نیست.

با در نظر گرفتن و تاکید بر این مساله که دلایل استفاده‌ی ما از کلمه‌ی «تورک» به جای «ترک» بیشتر دلایل زبانشناختی هست، خالی از فایده نیست که یادآوری کنیم استفاده از کلمه‌ی «تورک» از سوی دیگر تاکید بر یک هویت هست. همانطور که به جای استفاده از «تراکتور» از کلمه‌ی «تراختور» استفاده می‌شود تا تاکیدی به یک هویت خاص صورت بگیرد. اما عده‌ای به دلیل عدم آشنایی با موضوع و عده‌ای دیگر به دلایل سیاسی حاضر به قبول این مساله نیستند. هویتی که تحریف آن از دوره‌ی رژیم پهلوی با پروژه‌ی دولت-ملت‌سازی رضا شاه شروع شده و تا کنون ادامه دارد. دولت-ملت مد نظر این رژیم‌ها حاضر نیستند سایر اتنیک‌های ساکن در ایران را اعم از تورک و کورد به رسمیت بشناسد اما علی‌رغم عدم به رسمیت شناختن این اتنیک‌ها، به شکل رسمی در تاریخ، مدنیت، زبان، فرهنگ و حتی طرز پوشش آن‌ها دخالت می‌کنند! به عبارتی دیگر علی‌رغم عدم قبول آن‌ها به صورت اتنیکی مستقل و در صورت مقاومت مدنی این اتنیک‌ها که نمودی از آن را می‌توان در همین شکل نوشتاری «تورک» دید در همه‌ی جوانب فرهنگی-زبانی-اجتماعی-اقتصادی آن دخالت کرده و سعی در گنجاندن آن در سیستم مرکزی مد نظر می‌کنند.

این تحریف سیستماتیک مرکزمحور حتی به بهای نادیده گرفتن قواعد زبان‌شناختی حاضر نیست از کلمه‌ی «تورک» استفاده کند و با پافشاری روی کلمه‌ی «ترک» در واقع به معیار بودن فارسی و مرکزیت این زبان تاکید دارد. یعنی حتی اگه به جای هویت جعلی «آذری» حاضر بشوند از کلمه‌ی تورک استفاده کنند آن را هم به شکل «ترک» می‌نویسند تا نشان دهند حتی اگر تورکی در داخل این جغرافیا وجود دارد باید داخل فارس تعریف شود و نه به صورت مستقل!

با این نگاه مرکزگرایانه و نادیده گرفتن  تفاوت‌ها و در هم تنیدگی فرهنگی موجود در ایران استفاده از کلمه‌ی «تورک» هم که بیشتر دلایل زبانشناختی دارد تا سیاسی در این جغرافیا تبدیل به یک مقاومت مدنی در مقابل عدم استحلال در این سیستم می‌شود و نتیجه‌ی آن تا خوردن انگ  تجزیه‌طلبی به استفاده‌کنندگان از «واو» هم پیش می‌ره!

از طرف دیگه «ترک» و یا «آذری» گفتن به کسانی که خودشان را «تورک» می‌دانند و برای آن دلایل کافی و قانع کننده هم دارند مثل اصرار به استفاده‌ی مثلا کلمه‌ی ترنس‌سکشوال برای اشخاصی  که خودشان را ترنس‌جندر می‌دانند و یا استفاده از کلمه‌ی «دگرباش» برای اشخاصی هست که دوست دارند خودشان را لزبین، گی، بایسکشوال و… معرفی کنند و هویت جنسی و جنسیتیشان با «دیگری» تعریف نشود. ما موظف هستیم به هویت افراد اعم از هویت جنسی و جنسیتی، هویت اتنیکی، هویت دینی و سایر بخش‌های هویتی انسان‌ها آنطور که آنها دوست دارند و راحت هستند احترام بگذاریم و آنها را آنطور که دوست دارند صدا بزنیم.

بخش اعظمی از تورک‌های ایران هم با آوردن دلایل زبانشناختی و فرهنگی و اجتماعی دوست دارند ما آن‌ها رو تورک بنامیم و صدا بزنیم، پس ما هم به عنوان شش‌رنگ به این مساله احترام می‌گذاریم!