قدرت کامیونیتی: تصویب قانون تامین حقوق افراد ترنس‌جندر در پاکستان

Senior Khawaja Siras (transwomen) activists leading focus group discussion on transgender rights – PHOTO COURTESY FACEBOOK

تصویری که در بالا می‌بینید گروهی از فعالان از جامعه زنان ترنسجندر پاکستان (خواجه سراها) هستند که در کارگروهی برای تامین حقوق افراد ترنس‌جندر گرد هم آمده‌اند.
بر اثر فعالیت‌های پیگیر و خستگی‌ناپذیر و همبستگی اعضای جامعه ترنس‌جندر و مدافعان حقوق ترنس‌جندر از درون و بیرون این جامعه اقلیتی در پاکستان، یک موفقیت تاریخی برای این اقلیت اجتماعی حاصل شد.
در روز سه‌شنبه هشتم ماه می ۲۰۱۸، مجلس شورای ملی پاکستان قانون حمایت از حقوق افراد ترنسجندر را تصویب کرد.
این طرح اکنون از مجلس عبور کرده و با امضای رئیس‌جمهور به قانون اجرایی کشور تبدیل خواهد شد.
مهلاب جمیل (she) از فعالان پیشگام در این روند می‌گوید این موفقیت حاصل تلاش‌های جامعه مدنی است که در ژاویه ۲۰۱۷ آغاز شد. پیش‌نویس این قانون ابتدا توسط یکی از نمایندگان سنای پاکستان تهیه شده بود و از نظرات جامعه ترنس‌جندر در آن استفاده نشده بود. به همین خاطر تعریف ترنس‌جندر در این پیش‌نویس اساسا بر اندام جنسی بنا شده بود و یک کمیته متشکل از یک قاضی، یک پزشک، یک روانپزشک و یک کارمند اداری باید تصمیم می‌گرفت که آیا یک فرد ترنس‌جندر است یا خیر (و اینها موارد مشکل‌داری بود). وی می‌افزاید:
«ما در این موضوع بحث کردیم که آزمایش‌های پزشکی (برای تعیین ترنس‌جندر بودن) اساسا تبعیض‌آمیز هستند.»
او می‌گوید فعالان با اعضای جامعه ترنس‌جندر و نمایندگان حامی جامعه ترنس دیدار کردند و نظرات و نگرانی‌های خود را بیان کردند. نتیجه این دخالت مثبت این بود که پیش‌نویس این طرح را بازنویسی کردیم.
این موفقیت تاریخی برای جامعه ترنس‌جندر پاکستان با اکثریت قاطع آرا به دست آمد و استانداردهای قانونی در حمایت از حقوق این اقلیت جنسیتی را که سالیان سال است با سرکوب و به حاشیه رانده شدن مبارزه می‌کند ارتقا داد.

NA passes controversial transgender persons’ bill. PHOTO: AFP/FILE

پاکستان یکی از نخستین کشورهایی بود که حقوق افراد ترنس‌جندر را با به رسمیت شناختن «جنسیت سوم» در سال ۲۰۰۹ به عنوان شهروندان برابر به رسمیت شناخت. این موفقیت تنها پس از دهه‌ها فعالیت جدی مدافعان حقوق ترنس‌جندر به دست آمد. قوانین پاکستان همواره در حوزه حمایت از حقوق ترنس‌جندر مترقی‌تر از همسایگان خود بوده اما در اعمال این قوانین دشواری‌هایی وجود داشته است. و مقابله با خشونت همچنان از چالش‌های روبری این اقلیت اجتماعی است.
طرح قانون حمایت از حقوق افراد ترنس‌جندر ۲۰۱۸ پاکستان در مجلس این کشور در ابتدا با مخالفت برخی نمایندگان از جمله نعیمه خیشور روبرو شد که خواستار بررسی دقیق این طرح به دست «شورای ایدئولوژی اسلامی» بود با این ادعا که برخی بندهای این قانون «غیراسلامی» است.
این ادعاها با تلاش اعضای جامعه مدنی و قانون‌گزارانی که بر روی تهیه این قانون کار می‌کردند بی‌اثر شد. آن‌ها توانستند مجلس و شورای فوق را که به مجلس در زمینه تنظیم قوانین مشاوره می‌دهد قانع کنند که تمهیدات این قانون با اصول اسلام و قانون اساسی پاکستان همخوانی دارد.
اکنون بر اساس این قانون افراد ترنس‌جندر نباید از رای دادن یا از کاندیداتوری برای سمت‌های دولتی بازداشته شوند. دولت موظف است مراکز حمایتی و خانه‌های امن برای افراد ترنس‌جندر تاسیس کند.

Final consultation related to transgender bill, 2018 held in Islamabad – PHOTO COURTESY: FACEBOOK

به افراد با جنسیت سوم در پاکستان «خواجه‌سرا»‌ می‌گویند. خواجه‌سرا چنانکه در این قانون آمده فردی با هویت یا بیان جنسیتی متفاوت با نرم اجتماعی و انتظارات فرهنگی با توجه به جنس ثبت‌شده در زمان تولد است.
این قانون همچنین سعی کرده به غیر از زنان و مردان ترنس و خواجه‌سراها،‌ افراد میان‌جنسی (اینترسکس) و سایر افرادی که تحت اعمال پزشکی تغییر ویژگی‌های جنسی قرار گرفته‌اند را تحت پوشش حمایتی قرار دهد.
جنت علی (she) یکی از مدافعان پیشگام در ارائه این قانون می‌گوید: «زمانی که ما کار بر روی این قانون را آغاز کردیم، با موانع فراوانی روبرو شدیم. وقتی ما از این طرح قانونی صحبت کردیم هیچ‌کس از ما فدردانی نکرد و بسیاری هم بر این نظر بودند که این طرح تصویب نخواهد شد.»
جنت علی افزود: «در ابتدا بندهای قانونی زیادی در این طرح مشکل داشت. حتی تعریف هویت جنسیتی ارائه نشده بود. حقوق پایه‌ای از جمله ارث، حق انجمن، و بسیاری حقوق مهم دیگر لحاظ نشده بود. حتی خشونت و تجاوز علیه افراد ترنس‌جندر تجاوز محسوب نمی‌شد.»
«ما صدایمان را علیه این وضعیت بلند کردیم، ما در تمام عرصه‌ها، چه در تحصیل، چه در بیمارستان‌ها، ارث بردن از زمین و حقوق خانواده، حقوق برابر می‌خواستیم. این حقوق باید برای تمام افراد ترنس‌جندر تامین شود. برای من این یک لحظه آشکار شدن حقیقت است، ما توانستیم ثابت کنیم که از دیگر انسان‌ها کمتر نیستیم و با توان جمعی قوانین فعلی را به چالش بکشیم و برای تغییر بجنگیم. من احساس می‌کنم که ما با مبارزه تدریجی قدم به قدم، بی‌شک پیروز این میدان خواهیم بود.»
فعالان درگیر در تهیه و پیشبرد این طرح قانونی آن را نتیجه تلاش جمعی و فداکاری فعالان ترنس‌جندر و اعضای جامعه ترنس‌جندر می‌دانند که با منابع مالی فردی و کار خستگی‌ناپذیر این موفقیت را رقم زدند.