دیکتاتورهای کوچک میکروفن به دست! یادداشتی از دنیز
به مناسبت ۲۱ فوریه (۲ اسفند) روز جهانی زبان مادری
خیلی از ماها اولین برخوردمان با قند پارسی! در دوران کودکی و سنین خیلی کم اتفاق افتاده. زمانی که نه توان مطالعه‌ی آنچنانی داشتیم و نه عموما خانواده و اطرافیانی که مانع از این خودکم‌بینی ناشی از فارس نبودن و فارسی بلد نبودن شوند! اما من می‌خواهم در مورد بعد‌ها صحبت کنم، که چطور این خودکم‌بینی را در درون ما به صورت سیستماتیک نهادینه کردند و اعتماد به نفسمان را از ما گرفتند!
فارغ‌التحصیل دکترای جامعه‌شناسی بودم و ۱۰ سالی بود که به صورت منظم در حوزه‌ی زنان فعالیت می‌کردم.
سال ۹۳ یا ۹۴ بود که به دعوت دانشجویان یکی از دانشگاه‌های تهران که مراسمی غیررسمی به مناسبت ۸ مارس (روز جهانی زن) برگزار کرده بودند به همراه چند نفر دیگر از دوستان به این دانشگاه رفتیم. آن سال‌ها بحث نظریه تقاطع تازه بود و داغ. اکثر دانشجویان شرکت کننده از رشته‌‌های مهندسی بودند. بلند می‌شدند میکروفون را به دست می‌گرفتند و با هرجمله‌ای که تمام می‌کردند فکر می‌کردم چقدر هنوز برای رسیدن به ابتدایی‌ترین چیزها راه داریم!
مساله زنان برای آنها مهم‌تر از هر چیز دیگری بود و تمامیت ارضی ایران نقطه‌ی مشترکشان. تمامیتی که بند یک تحصیل به زبان مادری بود تا از هم بپاشد! بدون هیچ پشتوانه‌ی علمی و منطقی و بدون قائل شدن کوچکترین حق برای آنچه که از نظر آنها دیگری به حساب می‌آمد، حرف می‌زدند. اما برای من بیشتر از حرف‌‌هایی که می‌زدند، اعتماد به نفسی که موقع ادای آن جمله‌ها داشتند جالب بود. اعتماد به نفسی که قرار گرفتن در مرکز(تهران) به آنها داده بود و لاغیر. چیزی که اگر از آنها می‌گرفتی دیگر چیزی برای عرضه نداشتند. چیزی که من با بیش از ده سال سابقه‌ی فعالیت در این حوزه و فارغ‌التحصیل شدن از رشته‌ی مرتبط نداشتم! بله! اعتماد به نفس! اعتماد به نفسی که خیلی از ماها سعی کردیم با انکار هویتمان و بدون لهجه صحبت کردن دوباره به دستش بیاوریم اما موفق نشدیم! واقعیت این بود که زبان ابزار قدرت بود و است و ما فاقد این ابزار بودیم.
تجربه‌های اینچنینی باعث شد در حوزه‌ي زنان همه‌ی سعیم ایجاد گفتمانی متقاطع باشد که در آن مطالبات سایر اقلیت‌ها به خصوص اقلیت‌های اتنیک‌ی هم به اندازه‌ی مطالبات زنان اهمیت داشته باشد اما مساله پیچیده‌تر از این بود، چون برای دفاع از زبان مادری‌ام هم باید به زبان دیگری می‌نوشتم تا اجازه‌ی انتشار پیدا کند!
فراموش نمی‌کنم وقتی نوشته‌ای به زبان مادری‌ام در این مورد نوشتم و به یکی از سایت‌های مطرح در حوزه‌ی زنان که از قضا زیاد هم غریبه نبودند و دوستی و رفاقتی هم داشتیم فرستادم به این شکل جواب دریافت کردم: نوشته‌ات تورکی است و چون ما تورکی بلد نیستیم که ببینیم چه نوشتی نمی توانیم منتشر کنیم!
اشتباه نکنید، بودند از گردانندگان سایت که تورک باشند یا تورکی هم بلد باشند، مساله این بود که لزومی نمی‌دیدند که به زحمت بیفتند! مساله این بود که یا باید فارسی سخن می‌گفتی و می‌نوشتی یا خفه می‌شدی! مساله این بود که راه سومی برایشان اصلا محل بحث نبود. مساله این بود که فعالین هر حوزه‌ای حتی معتقدان به نظریه تقاطع هم مثل بسیاری از حوزه‌های دیگر خط قرمز داشتند، خط قرمزی که اسمش اقتدار بود! مساله این بود که هیچ کسی از حکومتی گرفته تا فعالین مخالف حکومت علاقه‌ای به از دست دادن اقتداری که در دست داشتتند، نداشتند. از دست دادن این اقتدار برای آنها یعنی از دست دادن میکروفون‌هایی که با اعتماد به نفس در دست می‌گیرند و ترس از دست دادن این میکروفون‌ها چیزی نیست که بتوانند بی‌خیالش بشوند. پایان تک زبانی برای خیلی‌ها پایان تک صدایی است، چیزی که سال‌هاست به آن عادت کرده‌اند و برای از دست ندادنش دست و پا می‌زنند. دیکتاتورهای کوچک میکروفون به دست!
میکروفونلو کیچیک دیکتاتورلار! دنیز*دن…
فئورال (۲ اسفند) دونیا آنا دیلی گونو موناسیبتینه
بیر چوخوموزون قند پارسی! ایله ایلک تانیشمامیز، کیچیک یاشلاردا و اوشاقلیغیمیزدا اولوب.
او زامان‌لار کی نه اوخویوب اؤیرنمک اوچون او قدر گوجوموز وار ایدی و نه بو اؤزوموزو آشاغی گؤرمه‌یه مانع اولاجاق عاییله و یاخینلاریمیز! اما من سونرالاردان دانیشماق ایسته‌ییرم کی نئجه بو اؤزونو آشاغی گؤرمه‌یی بیزیم ایچیمیزده سیستماتیک بیر شکیلده یئرلشدیریب، اؤز گوونیمیزی بیزدن آلدیلار!
سوسیولوژی بؤلومونده دکترامی بیتیرمیشدیم و ۱۰ ایل اولاردی دوزنلی بیر شکیلده قادین مساله‌لری ساحه‌سینده فعالیت ائدیردیم. ۹۳ یا ۹۴ ایلینده ایدی کی تهران اونیوئرسیته‌سی‌نین اؤیرنجی‌لری‌نین دعوتی ایله ۸ مارس (دونیا قادین گونو) موناسیبتی اوچون ترتیب ائدیلن قئیری‌رسمی بیر مراسیمه دعوت ائدیلدیب، بیر نئچه باشقا دوست ایله بو اونیوئرسیته‌یه گئتدیم. او زامان‌لار کسیشیمسل تئوریسی‌سینین موباحیثه‌سی یئنی و حرارتلی ایدی.
بو مراسیمه قاتیلان اؤیرنجی‌لرین بیر چوخو مهندیسلیک اؤیرنجیسی ایدی. آیاغا قالخیردیلار، میکروفونو آلیردیلار و بیتیردیکلری هر جمله ایله بیزیم هله ده اَن ساده شئی‌لری الده ائتمک اوچون نه قدر اوزون یولوموز وار سؤزونو دوشونمه‌مه سبب اولوردولار. قادین مساله‌سی اونلار اوچون هر شئی‌دن داها چوخ اؤنملی و ایرانین توپراق بوتونلوغو اورتاق نقطه‌لری ایدی. اما بو بوتونلوک، آنا دیلینده تحصیل آلماق ایله داغیلاجاق قدر ضعیف ایدی!
هئچ بیر علمی و منطیقی دایاناغی اولمادان و «باشقاسی» گؤردوک‌لری شخص‌لره اَن کیچیک بیر حاق تانیمادان دانیشیردیلار. اما منه ماراقلی گلن نه دانیشدیقلاریندان داها چوخ، او جمله‌لری قورارکن اؤز گوونلری ایدی! بو اؤزگوونین قایناغی اونلارین سادجه مرکزده (تهران‌دا) اولمالاری ایدی و لاغیر. ائله بیر شئی کی اونلاردان آلیندیقلاری زامان آرتیق اورتایا قویاجاق باشقا هئچ بیر شئی‌لری یوخ ایدی!
۱۰ ایل بو ساحه‌ده فعالیت ائتمه‌مه و ایلگیلی بؤلومدن مآذون اولماما رغمن منده اولمایان اؤزگوون! بلی! اؤزگوون! بیر چوخوموز کیملیگیمیزی اینکار ائدرک و لهجه‌سیز دانیشماغا چالیشاراق یئنی‌دن قازانیلماسی اوچون چالیشساق دا باشارانمادیق! گرچک بو کی «دیل» گوج وسیله‌سی ایلدی و وسیله‌سی‌دیر و بیز بو گوج وسیله‌سیندن یوخسولدوق!
بئلنچی تجروبه‌لر قادین ساحه‌سینده بوتون گوجومو آزینلیقلارین دا طلبلرینی اؤزللیکله ائتنیکی آزینلیقلارین طلبلرینی ده قادین طلب‌لری قدر اهمیتلی گؤرن کسیشیمسل تئوریسی اوسته قویماغیما سبب اولدو. اما مساله داها کمپلکس‌دی، چونکو آنا دیلیمی مودافیعه ائتمک اوچون بئله نشر ایذینی وئریلسین دییه باشقا بیر دیلده یازمالی ایدیم!
اونوتمورام بو قونو ایله ایلگیلی آنا دیلیمده بیر یازی یازیب قادین ساحه‌سینده تانینمیش بیر سیته‌یه کی اؤزگه ده دئییل‌لردی و دوستلوغوموز و تانیشلیغیمیز دا وار ایدی گؤندریم، بئله بیر جاواب آلدیم: یازین تورکجه‌دیر و بیز تورکجه بیلمه‌ٔیگیمیز اوچون یازینی یایینلایا بیلمه‌ریک!
سهو ائتمه‌یین، سیته‌نی دولاندیرانلاردان تورک اولان یا تورکجه بیلن ده وار ایدی، مساله بو ایدی که زحمته دوشمه‌یه گرک گؤرموردولر! مساله بو ایدی که یا فارسجا دانیشمالی و یازمالی ایدین یا سسینی کسمه‌لی ایدین! مساله بو ایدی کی اونلار اوچون اوچونجو بیر یول اصلا سؤز قونوسو دئییلدی!
مساله بو ایدی کی هر ساحه‌نین فعال‌لارینین حتی کسیشیمسل تئوری‌سیندن دانیشانلارین دا باشقا ساحه‌لرده اولدوغو کیمین قیرمیزی خطلری وار ایدی، او قیرمیزی خطدین ده آدی «ایقتیدار» ایدی! مساله بو ایدی که حکومتی‌‌دن توت حکومته قارشی اولان‌لارا قدر هئچ کیم الینده اولان ایقتیداری الدن وئرمه‌یه راضی دئییلدی. بو ایقتیداری الدن وئرمک اؤزگوون ایله ال‌لرینه آلدیقلاری میکروفونو الدن وئرمک دئمک ایدی و بو میکروفون‌لاری الدن وئرمه قورخوسو، راحاتجاسینا راضیلشا بیلدیکلری بیر شئی دئییلدی.
تک دیل‌لی‌لیگین بیتمه‌سی چوخلاری اوچون تک سس‌لی‌لیگین بیتمه‌سی دئمک دیر، اوزون ایل‌لردیر آلیشدیقلاری و الدن وئرمه‌مه‌سی اوچون ال-آیاق چالدیقلاری شئی. میکروفونلو کیچیک دیکتاتورلار!
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.