سیاوش اردلان: گفتم که برآشفتن‌های هموفوبیک آزار نیست!

نگاه اجمالی به پاسخ سیاوش اردلان به نقد شش‌رنگ!
هموفوبیا یا آن‌چه که در زبان فارسی تحت عنوان «هم‌جنس‌گراهراسی» شناخته می‌شود و ریشه و زمینه‌ی همجنس‌گراستیزی فعال را محیا می‌کند، نوعی احساس منفی و توام با «چندش» از کسانی‌است که به هم‌جنس خود گرایش جنسی، عاطفی دارند. وقتی به تاریخ هموفوبیا و همجنس‌گراسیتزی  سازمان‌یافته متکی برآن نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که از آلمان دوران فاشیسم تا همین امروزِ ، ایران تحت حکومت جمهوری اسلامی، قوانین ضد هم‌جنس‌گرایان و جرم‌انگاری  حیات و روش زندگی آن‌ها دقیقا روی یک عامل  سوار شده‌است: «تولید و بازتولید احساس منفی نسبت به این  بخش از جامعه». ریشه‌ی هموفوبیا، دوجنس‌گراستیزی و ترنس فوبیا چنانچه هر نوع فوبیایی نسبت به هر  گروه اجتماعی به صرف تعلق به آن بخش از جامعه یک رفتار ستیزگر و خشونت‌امیز است.

روز دهم ژوییه، در شبکه‌های اجتماعی شش‌رنگ نقدی بر سیاوش اردلان و گزارش‌ او برای بی.بی.سی فارسی، به مناسبت رژه‌ی افتخار اقلیت‌های جنسی در لندن، به صورت ویديویی منتشر شد. از سیاوش اردلان و سردبیران بی‌.بی‌سی فارسی خواستیم تا در مورد توهین و خطاهای مستتر در این گزارش توضیح بدهند. شادی امین به نمایندگی از شبکه‌ی شش‌رنگ به تکه‌های مختلف  و مشکل دار این برنامه اشاره کرد.  در ادامه‌ی ماجرا علاوه بر همراهی‌ گسترده فعالین عرصه‌های گوناگون و در شبکه‌های اجتماعی که مایه‌ی خرسندی تیم شش‌رنگ است با غیر مسولانه‌ترین نوع پاسخ ممکن از طرف سیاوش اردلان مواجه شده‌ایم. البته سیاوش اردلان، پذیرفته‌ است که اطلاق واژه‌های “مردنما و زن‌نما” در این گزارش درست نبوده‌است. در مورد نقد بر تجلیل رابطه دگرجنسگرایانه و نمایش بوسه دو “دختر و پسر”فقط تکرار کرده‌ است  که این بوسه ساده و عادی بود و اما مهم‌تر و البته افشا کننده تراز همه، نظر ایشان در مورد نقد ما بر قسمت آخر برنامه است،آنجا که می‌گوید: «برآشفته شدن و برخوردن آزار نیست»، یعنی تبصره‌ای که سیاوش اردلان بر اصل پذیرش تنوع می‌گذارد . در توضیح این قسمت سیاوش اردلان برای ما نوشته است: «منظور من را متوجه نشدید منظور من برآشفتن‌های هموفوبیک بود».
ما فکر می‌کنیم پذیرش یک نقد زمانی صادقانه است که صراحتا به خطای خود اذعان کرده و همراه با عذرخواهی باشد. عذرخواهی از همه کسانی که به واسطه‌ی این حرف‌ها زخمی شده‌اند و به آن‌ها توهین شده‌است.
امری که نوشته سیاوش اردلان فاقد آن است.
در مورد استفاده از مفهوم «گرایش جنسیتی» ایشان به مصطلح بودن این واژه اشاره کرده‌ است که “عذر بدتر از گناه” است.در مورد مصطلح بودن این واژه نادرست ، سیاوش اردلان خطایش را باز هم تکرارمی‌کند، شاید در میان فضای اجتماعی دگرجنسگرا محوری که ایشان در آن اجتماعی شده‌ چنین اشتباهی مصطلح باشد، اما اصلاحات درست مربوط به این  حوزه شامل گرایش جنسی و هویت و بیان جنسیتی می‌شوند. فی الواقع گرایش جنسی ترجمه‌ی صحیح  Sexual orientation است و هویت جنسیتی به  Gender identity ارجاع می‌دهد و بیان جنسیتی ترجمه‌ی درست Gender expression است. اطلاق و یافتن این واژه‌ها و مفاهیم برای توضیح وضعیت  اقلیت‌های جنسی به صورت دلبخواهی و سلیقه‌ای نبوده‌است. برای هرکدام از این واژه‌ها تحقیق‌ها و کتاب‌ها و مقاله‌های بسیاری به زبان‌های مختلف از جمله انگلیسی و فارسی منتشر شده‌اند. بخشی از انرژی و ظرفیت شبکه شش‌رنگ هم برای تولید محتوا در مورد همین موضوعات به کار رفته‌است. انرژی و ظرفیتی که همراه با دغدغه‌های جدی انسانی برای تولید گفتمان و آموزش درست در زمینه‌ی حقوق اقلیت‌های جنسی ‌است. بدین ترتیب ما حق خود می‌دانیم که وقتی این واژه‌ها که همراه بارهای مفهومی معینی هستند  اشتباه صرف می‌شوند به تلاش‌های خودمان ارجاع بدهیم و بپرسیم که چرا از دستاوردهایی که ما  به همراه دیگر دغدغه‌مندان این حوزه در اختیار همه‌گان قرار می‌دهیم، استفاده نمی‌شود. اشاره‌ی ما به مخاطب میلیونی بی.بی.سی فارسی نیز از همین‌جا می‌آید. در عین اینکه صرف مصطلح بودن اشتباهی نیز استفاده‌ی ان را در یک رسانه‌ی حرفه‌ای توجیه نمی‌کند.
ساده و عادی انگاشتن بوسه‌ای به خودی خود مساله‌ی ما نبوده‌است. ساده و عادی انگاشتن رابطه با جنس مخالف و مقایسه با بوسه‌ی دو هم‌جنس بوده‌است که مورد نقد ما بوده‌است. چنین مقایسه‌ای و تفسیر بعدی سیاوش اردلان که می‌گوید «مثل بیشتر انسان‌ها» از بوسه‌ دو هم‌جنس تصویری غیرعادی و ناهنجار ارائه می‌دهد . ما سوال کردیم که چطور در چنین روزی و به مناسبت چنین رژه‌ای شما بازهم بوسه‌ی یک مرد و زن را ساده و عادی می‌‌انگارید به جای اینکه از این فرصت برای نمایش آن‌چه در فضای رسانه‌ای ایران بشدت سانسور می‌شود بهره جویید، یعنی نشان دادن عشق و بوسه دو هم‌جنس و در ادامه پرسیدیم که اصلا از کجا فهمیدید که آن زن و مرد دوجنسگرا یا ترنس نبودند.

نکته و بحث اصلی ما و توضیح دهنده‌ی واقعی همه‌ی خطاها و توهین‌های موجود در این برنامه جمله آخر سیاوش اردلان بود که خودش در جواب مختصرش به ما ـ شاید بدون آن‌که متوجه باشد ـ هموفوب بودن آن‌را بدون هیچ حس شرمی تایید کرد. سیاوش اردلان نوشته‌است: «منظور من اشاره به برآشفتن‌های هموفوبیک بود». سعی می‌کنیم با همین توضیح سیاوش اردلان جمله‌ی گفته شده در پایان گزارش بی.بی.سی را کامل کنیم: «برآشفته شدن‌های هموفوبیک ـ هم‌جنس‌گراستیزانه ـ آزار نیست». این جمله‌ی طلایی را آقای اردلان خودش گفته‌ است یا با  سردبیرانش نیز مشورت کرده‌ است؟ بر طبق همان مقدمه‌ی یادداشت‌مان در این مورد تمام ستم‌های وارده به همجنسگرایان و کوییرستیزی موجود در جوامع مختلف از سوزاندنشان در کوره‌های آدمسوزی دوران فاشیسم آلمان بگیرید، تا هورمون‌درمانی‌ها و شوک‌درمانی‌های مخرب تا درمان‌های اصلاحی  در بسیاری از کشورهای جهان که اکنون از طرف سازمان بهداشت جهانی به عنوان شکنجه طبقه‌بندی شده‌اند و در کشورهای مختلف اروپایی و آمریکای شمالی رواج داشته و اکنون ممنوع شده‌اند و هنوز هم به عنوان مثال در ایران اعمال می‌شوند، تا شکنجه و اعدام هم‌جنس‌گرایان و فشار برای تغییرو تطبیق جنیست  ترنس‌ها و اجبار به انتخاب دوگانه‌ی زن و مرد، روی همین هموفوبیا و “برآشفتن‌های” موجود ممکن شده‌اند. آقای اردلان، ما با شما فارسی حرف می‌زنیم اما شما زبان ما را نمی‌فهمید. متوجه نمی‌شوید که نقد ما به شما از چه زبان تئوریک و خاستگاه سیاسی‌ای برمی‌خیزد! به یک دلیل ساده شما نماینده‌ی واقعی جهان مردسالار دگرجنس‌گرا محور هستید، به زبان آنان اجتماعی شده‌اید، به شیوه آنان فکر می‌کنید، و از یادگرفتن فعال در این مورد سرباز می‌زنید و حالا که نقد ما به شما دقیق‌تر منتشر شده و به حق مورد حمایت و توجه بسیاری از افراد دغدغه‌مند و اعضای جامعه‌ی اقلیت‌های جنسی قرار گرفته‌است ما را روانکاوی می‌کنید و نیت خوانی می‌کنید و می‌فرمایید: « چون با واژه‌ی دگرباش مساله دارید مشکلات شما از جنس دیگریست»! از کدام جنس است؟ اینکه ما با این واژه مساله داریم و در نقد ان مقاله‌ها نوشته‌ایم چه اشکالی دارد؟ نقد واژه ها و بحث بر سر یافتن مفاهیمی دقیق و احترام‌آمیز در مورد گروه‌های اجتماعی گوناگون در همه کشورها و جنبش‌ها مرسوم است و امر تازه‌ای نیست. بالعکس این بحث‌ها نشان از رشد جنبش ال‌جی‌بی‌تی ایران دارد و شش‌رنگ نیز به عنوان بخش پیشرو آن قطعا در این گفتمان سازی مداخله جدی دارد و خواهد داشت.  در پاسخ دیگری گفته‌اید که ما این نقد را به بی‌.بی.سی فارسی کرده‌ایم تا دیده‌شویم. شما با مفهومی مثل مشاهده‌پذیری آشنایی دارید؟ اینکه ما بخواهیم در حوزه‌ای که مربوط به خودمان و زندگی‌مان می‌شود حرف بزنیم و دیده و شنیده شویم از اساس چه ایرادی دارد؟ اگر تریبون خواستن و خواست به دیده‌شدن ایراد دارد شما در بی.بی.سی فارسی چه می‌کنید؟ جهت اطلاع شما اتفاقا این حق ماست که از این تریبون و تریبون‌های مشابه استفاده کنیم. به نظر می‌آید امثال شما سدهای جدی در مقابل حضور رسانه‌ای اقلیت‌های اجتماعی هستند. در واقع شما با این حرف می‌خواهید به ما بگویید که ما در این زمینه حرفی برای گفتن نداریم و می‌خواهیم به واسطه‌ی حمله به شما و نه داشتن دانش مساله دیده شویم. اگر اینطور است شما را دعوت به مناظره‌ی تلویزیونی می‌کنیم. متاسفانه شما از آموختن و دگرجنس‌گرامحور نبودن سرباز می‌زنید ، اما ما کار را برای شما ساده‌تر می‌کنیم، ویدويو تولید می‌کنیم. باز هم زمان می‌گذاریم و توضیح می‌دهیم، اما ما نمی‌گذاریم شما به جای ما، آن هم توهین آمیز و با غلط های فاحش حرف بزنید. اجازه نخواهیم داد، همجنسگراستیزی و همجنس‌گراهراسی و به طور کلی ستیز با اقلیت‌های جنسی را تحت عنوان ـ برآشفته شدن آزار نیست – عادی جلوه بدهید و بدتر از آن، آن را تبلیغ و تشویق کنید.
شبکه‌ی شش‌رنگ